Şekerli Gıdaların Zararları Nelerdir?
Doğal besinlerden ayrıştırılan şekerler bir başka deyişle rafine şekerler, basit ve hızlı enerji kaynağıdır. Ancak sadece enerji verirler, herhangi bir vitamin ve mineral gibi sağlık için önemli besin maddeleri içermez. Genellikle gıda sektöründe yaygın olarak kullanılır. Gıda ürünlerine lezzet, renk, hacim ve yoğunluk sağlar. Aynı zamanda küf oluşumunu engelleyerek koruyucu görev üstlenir. Yeterli ve dengeli bir beslenme programında orta düzeyde rafine şeker alımı kabul edilebilir. Günlük toplam enerjinin %10’unu oluşturacak şekilde diyetinizde şeker içeren besinlere yer verebilirsiniz.1 Sağlıklı beslenme hakkında daha detaylı bilgiler için “Dengeli ve düzenli beslenmenin faydaları” yazımızı okuyabilirsiniz. Şekerli gıda tüketiminin zararları arasında aşağıdakiler sayılabilir:
Kilo Artışına Neden Olabilir
Şeker ve şeker içeren gıdalar boş kalori kaynağıdır. Obezite ile ilgili yapılan tüm çalışmalar, genellikle şeker ile tatlandırılmış besinlerin aşırı tüketiminin kilo artışına neden olduğu yönündedir. Gazlı içecekler, hazır meyve suları ve şeker ile tatlandırılmış çaylar bir tür basit şeker olan fruktoz kullanılarak üretilir. Fruktoz tüketmek, açlığı ve iştahı nişastalı yiyeceklerde bulunan glikoza oranla daha fazla artırır. Yapılan çalışmalar aşırı fruktoz tüketiminin açlığı düzenleyen ve enerji dengesinden sorumlu bir hormon olan leptine karşı dirence neden olabileceğini gösterir. Bir başka deyişle şekerli içecekler, açlığı bastırmak yerine artırarak kilo alımına yol açabilir. Aynı zamanda diyabet ve kalp hastalıklarına yakalanma riskini artıran karın yağlanmasına yani visseral yağ miktarının yükseltmesi de şeker tüketiminin zararları arasındadır.2
Kalp Hastalıklarına Yakalanma Riskini Artırabilir
Yüksek şeker içeren beslenme programları, dünya genelinde en çok ölüme neden olan sağlık problemlerinden biri olan kalp hastalıklarına yakalanma riskini artırabilir. Kilo alımına ve iltihaplanmaya yol açmasının yanı sıra kandaki kötü kolesterolün ve kan şekerinin yükselmesi ile kan basıncının artmasına neden olabilir.
Özellikle şeker ile tatlandırılmış içecekler arterleri tıkayan birikintilerle karakterize bir hastalık olan ateroskleroz ile bağlantılıdır. Kalp hastalıklarının yanı sıra felç riskini artırması şeker kullanımının zararları arasında yer alır.2
Tip 2 Diyabete Yakalanma Riskini Artırabilir
Diyabet, yaşam kalitesini düşüren ve tedavi edilmediğinde ölüme yol açabilen ciddi bir sağlık problemidir. Her geçen yıl tip 2 diyabetli sayısı dünya çapında artış göstermektedir. Tip 2 diyabetin temel sebeplerinden biri diyet ile alınan şeker miktarının aşırı yüksekliğidir. Yüksek miktarda şeker tüketmek, kilo alımına ve vücuttaki yağ miktarının artmasına neden olur. Her iki durumda tip 2 diyabet için risk faktörüdür. Ayrıca uzun süre şeker içeriği yüksek besinlerin tüketimi kan şekeri seviyelerinin düzenlenmesinde önemli bir rol oynayan ve pankreastan salgılanan insülin hormonuna karşı direnç oluşmasına neden olabilir. İnsülin direnci, kandaki şeker seviyesinin yükselmesine yol açarak tip 2 diyabete yakalanma riskini artırır.2
Kansere Yakalanma Riskini Artırabilir
Aşırı şeker tüketiminin bazı kanser türleri ile ilişkili olduğuna dair bazı çalışmalar yapılmıştır. Şeker içeriği yüksek yiyecekler kilo alımına ve obeziteye neden olarak kanser riskini artırabilir. Buna ek olarak şeker oranı yüksek besinler vücuttaki iltihaplanmayı da artırarak insülin direncine ve dolaylı olarak kanser hücrelerinin gelişmesine yol açabilir. Prostat, özefagus, mide ve pankreas kanseri gibi bazı kanser çeşitlerine yakalanma riskini artırması şekerli gıdaların vücuda zararları arasında sayılabilir.2
Depresyon Riskini Artırabilir
Yeterli ve dengeli beslenme ile vücudun ihtiyaç duyduğu enerji ve besin öğeleri karşılanabilir. Bu sayede fit bir vücuda sahip olmanın yanı sıra hem psikolojik hem de ruh sağlığının korunması da sağlanabilir. Şeker içeriği yüksek besinlerin yer aldığı bir diyet programı ruh halinde ve duygularda değişikliklere neden olabilir, depresyon riskini artırabilir. Yapılan çalışmalara göre şekerli gidalarin zararlari arasında bilişsel bozukluklar, hafıza sorunları, anksiyete ve depresyon gibi duygusal bozukluklar yer alır.2
Enerji Seviyesini Düşürebilir
Yüksek şeker içeren besinler kan şekeri ve insülin seviyelerini hızla yükselterek kişinin kendini daha enerjik ve canlı hissetmesini sağlar. Ancak enerji seviyesindeki bu artış geçicidir. Şeker içeren besinler yüksek enerjiye sahip olsa da protein, yağ ve lif açısından fakirdir. Bu nedenle hızla yükselen kan şekeri hızla düşer ve kişide çöküş hissi yaratır. Kan şekerinde büyük dalgalanmalara neden olarak enerji seviyesinde dengesizliklere neden olabilir. Yapılan çalışmalar şeker tükettikten sonraki ilk 30 dakika içinde yorgunluğu arttırdığı yönündedir.2
Karaciğer Yağlanmasına Neden Olabilir
Şeker içeriği yüksek besinlerin alımı karaciğerde yağlanmayı artırabilir. Özellikle gazlı içecekler, şekerleme, unlu mamuller gibi hazır besinlerde kullanılan mısır şurubunun karaciğer yağlanmasından sorumlu olduğu düşünülür. Mısır şurubunda bulunan fruktoz sadece karaciğerde metabolize edilebilir. Karaciğerde fruktoz enerjiye dönüştürülür ve glikojen olarak depolanır. Ancak karaciğer tüketilen fruktozun ancak belirli bir kısmını depo edebilir. Yüksek miktarda şekerli ürünler tüketildiğinde karaciğere aşırı yük biner ve karaciğerde aşırı yağ birikmesine neden olur. Özellikle saf şeker için iyi bir kaynak olan alkolün aşırı tüketimi de karaciğer yağlanması ile doğrudan ilişkilidir. Alkolün vücut üzerindeki olumsuz etkileri hakkında daha detaylı bilgiler için “Alkolün sağlığa zararları nelerdir?” yazımızı okuyabilirsiniz.2
Böbrek Hastalıklarına Yakalanma Riskini Artırabilir
Şeker içeriği yüksek besinlerin tüketimi kandaki şekerin sürekli yüksek olması anlamına gelir. Kanda sürekli yüksek olan şeker, kan damarlarına zarar vererek böbrek hastalıklarına yakalanma riskini artırabilir.2
Diş Sağlığını Olumsuz Etkileyebilir
Ağız içindeki kötü bakterilerin ana besin kaynağı şekerdir. Yüksek şekerli besinlerin aşırı tüketimi düş çürüklerine neden olabilir. Şekerle beslenen kötü bakteriler, şeker tükettikten sonra asitli yan ürünler açığa çıkarır. Asit diş minesine hasar vererek diş çürümesine yol açabilir.2
Gut Hastalığına Yakalanma Riskini Artırabilir
Eklemlerde ağrı ile karakterize iltihabi bir hastalık olan gut semptomları, şeker içeriği yüksek besinlerin tüketimi nedeniyle şiddetlenebilir. Aşırı şeker tüketimi kandaki ürik asit seviyesinin de artmasına neden olabilir ve gut hastalığına neden olabilir.2
Bilişsel Gerilemeyi Hızlandırabilir
Yüksek şeker içeren beslenme programı beyin fonksiyonlarının yavaşlamasına ve hafızanın hasar görmesine neden olabilir. Bu durum bilişsel gerileme ile karakterize Alzheimer hastalığına yakalanma ve felç riskinde artışa yol açabilir.2
Şekerli Gıdaların Cilde Zararları Nelerdir?
Cilt, vücudun en büyük organıdır ve vücudun dış dünya ile özellikle zararlı mikroorganizmalar ile ilk bağlantısıdır. Cilt sağlığına gereken önemi vererek genel vücut sağlığının korunmasına destek olabilirsiniz. Genel sağlık ve özellikle cilt üzerinde şekerin zararları ile ilgili pek çok çalışma yapılmıştır. Yüksek şeker içeriğine sahip gıda ve içeceklerin aşırı tüketimi ciltte sivilce gelişimi ile ilişkilendirilmiştir. Şeker glisemiks indeksi yüksek bir besindir ve kan şekerini hızla yükseltir. Kan şekerindeki yükseliş insülin seviyesini de artırır. İnsülindeki artış ise yağ üretimi ve iltihaplanmayı artıran androjen hormonlarının üretiminde artışa neden olabilir. Bu durum cilt dokularında yağ üretiminin artmasına ve sivilcelere yol açabilir.2
Sivilce oluşumundaki artışa neden olmasının yanı sıra şekerin cilde zararları arasında kırışıklıklarda artış da yer alır. Ciltteki kırışıklıklar doğal yaşlanma belirtileridir. Yaş ile birlikte cilt dokusuna yapı kazandıran ve elastikiyet sağlayan kolajen seviyesinde azalmalar gözlenir. Her ne kadar ciltteki kırışıklıklar doğal bir yaşlanma belirtisi olsa da kötü beslenme alışkanlıkları ve sigara içme gibi faktörler cildin yaşlanma sürecini hızlandırabilir. Sigaranın zararları hakkında daha detaylı bilgiler için “Sigaranın sağlığa zararları nelerdir?” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.2
Besinlerle alınan şeker ve protein, parçalandıktan sonra glikasyon ürünleri adı verilen bileşikler oluşur. Bu bileşikler toksin madde olarak nitelendirilir ve vücut tarafından dışarı atılır. Ancak yüksek şekerli bileşenlerin aşırı tüketimi gelişmiş glikasyon ürünleri olarak adlandırılan bu bileşiklerin aşırı üretilmesine ve cilt dokusunda hasar yaratmasına neden olur. Özellikle cilde yapı kazandıran kolajen ve elastin proteinlerine zarar verir. Bu iki proteinin yapısı bozulduğunda cilt kendine özgü sıkılığını kaybeder ve sarkmaya, kırışıklık görünümünde artışa sahip olabilir.2
Şekerli Gıdaların Bağışıklığa Zararları Nelerdir?
Bağışıklık sistemi, vücudu zararlı mikroorganizmaların veya kimyasal bileşenlerin etkilerinden koruyan ilk savunma hattıdır. Vücuda zarar verme eğiliminde olan mikroorganizmalar cilt, mukoza ya da mide asidi gibi doğal vücut bariyerlerini aşarak vücuda girdiğinde beyaz kan hücreleri aktive olur. Zararlı mikroorganizmaları vücuttan atmak için çalışır. Yapılan araştırmalar, yüksek şeker tüketiminin beyaz kan hücrelerinin zararlı mikroorganizmalar üzerindeki yok edici etkisini azalttığı yönündedir. Yüksek şeker içeriğine sahip besinlerin bağışıklık tepkisini olumsuz etkilediği ve vücuttaki iltihaplanmayı artırdığına yönelik pek çok çalışma mevcuttur.3
Şekerli besinler tüketildiğinde kan şekeri yükselir ve kandaki şekeri vücut hücrelerine dağıtmak ile görevli insülin pankreastan salgılanır. Kan şekeri sürekli yüksek olduğunda bir başka deyişle şeker içeriği yüksek besinlerin aşırı tüketilmesi durumunda pankreastan sürekli insülin salgılanır ve bir süre sonra hücreler insüline karşı duyarsızlaşır. İnsülin direnci olarak adlandırılan bu durum şekerin vücuda zararları arasındadır. İnsülin görevini yapamaz yani kandaki şekeri hücrelere taşıyamayacak hale gelir. Bu durumda kan şekeri devamlı yüksek olur. Kontrol edilmeyen kan şekeri bağışıklık sistemi hücrelerinin fonksiyonlarını engelleyerek bağışıklık sistemini baskılar. Bağışıklık sisteminin normal fonksiyonlarını yerine getirememesi vücudun hastalık yapıcı mikroorganizmalara karşı savunma kabiliyetini azaltır ve enfeksiyonlara yakalanma riskini artırır. Bağışıklığı desteklemek için şeker içeriği yüksek besinlerden uzak durmalı ve dengeli bir beslenme programını takip etmelisiniz. Diyetinizi bağışıklığı güçlendiren vitaminler içeren besinler ile destekleyebilir, düzenli egzersiz yaparak ideal kilonuzu koruyabilirsiniz.3
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
