Çinko nedir? Çinko Faydaları

Çinko Nedir?

Vücut fonksiyonlarının normal bir şekilde işleyebilmesi için temel bir besin maddesi niteliği taşıyan çinko nedir? Çinko, vücut tarafından depo edilemez ve bu nedenle günlük olarak dışarıdan besinler ya da takviye olarak alınması gerekir. Enzimatik reaksiyonlar, DNA ve protein sentezi başta olmak üzere bağışıklık sistemin desteklenmesi, büyüme ve gelişmenin sağlanabilmesi ile yara iyileşmesi gibi hayati vücut fonksiyonlarında önemli rol oynar. Vücutta demirden sonra en çok bulunan mineraldir ve hemen her hücrede çinkoya rastlanabilir. 

Sindirim, sinir, üreme gibi pek çok metabolik faaliyette ve bağışıklık sistemi fonksiyonlarında rol oynayan 300’deb fazla enzim aktivitesinde çinkoya ihtiyaç duyulur. Aynı zamanda hücre büyümesi ve bölünmesindeki önemli rolü çinkoyu önemli yapan bir diğer konudur. Ayrıca tat ve koku alma duyularının normal bir şekilde çalışmasını sağlayan enzimlerin yapısında bulunur. Çinko eksikliği, kişinin tat alma ve koku alma yeteneğinde azalmaya neden olabilir. DNA sentezinden, hasarlı dokuların iyileştirilmesine, sağlıklı bir bağışıklık sisteminden enerji metabolizmasının normal işleyişine kadar pek çok hayati vücut fonksiyonunda rol oynayan elzem bir mineraldir tanımı çinko nedir sorusunun cevabıdır. ⁽¹⁾⁽²⁾

Çinko Faydaları Nelerdir?

Çinko, bağışıklık sisteminin normal fonksiyonlarını yerine getirmesinde ve genel vücut sağlığının korunmasında önemli rol oynar. Vücudun enfeksiyonlara karşı mücadelesine destek olur ve vücut savunmasının güçlenmesini sağlayabilir. Buna ek olarak diğer çinko faydaları şunlardır:

• Sağlıklı bir cilt dokusu için çinko elzem bir mineraldir. Çinko eksikliğine bağlı olarak cilt dokusunda hasarlar meydana gelebilir. Yara iyileşmesi ve akne tedavisine destek olması çinkonun cilde faydaları arasındadır.
• Serbest radikaller, vücudun besinlerden enerji elde etmesi sırasında ortaya çıkan metabolik yan ürünlerdir. Vücuttan aşırı birikmeleri hücreler üzerinde oksidatif hasar denilen bozulmalara neden olur ve diyabet, yüksek tansiyon gibi kronik hastalıklara yakalanma riskini artırır. Antioksidan bileşenler serbest radikallerin vücuttan atılmasını sağlar. Güçlü bir antioksidan olan çinko, serbest radikal hasarına karşı hücrelerin korunmasına destek olabilir.
• Yaş ile birlikte yaşa bağlı makula dejenerasyonu denilen ve gözün retina bölgesinde hasara neden olan hastalık görme kaybına neden olur. Çinko, retinadaki hücre hasarının önlenmesini destekler ve görme kaybının ilerlemesini geciktirmeye yardım edebilir.
• Çinko üreme sisteminin normal fonksiyonlarını gerçekleştirmesinde önemli rol oynar. Hem erkek hem de kadınlarda cinsel gelişimin sağlanması, doğurganlık sorunlarının önlenmesi ve diğer cinsel sağlık problemlerinin ortadan kaldırılmasına yardımcı olabilir.
• Çinko sağlıklı diş ve kemik gelişiminin sağlanmasına destek olabilir. Kemik sağlığı üzerindeki olumlu etkileri sayesinde osteoporozun önlenmesine katkıda bulunabilir.
• Saç köklerinin güçlenmesi ve hasar gören saç tellerinin onarılmasında çinko önemli rol oynar. Saç köklerinin etrafında yer alan yağ bezlerinin normal fonksiyonlarını yerine getirmesini sağlaması çinkonun saça faydaları arasındadır. ⁽³⁾⁽⁴⁾

Çinko Nasıl Kullanılır?

Çinko faydaları arasında yer alan durumlardan yararlanmak için teterli ve dengeli bir diyet uygulanabilir. Ancak emilimini güçleştiren bazı iltihabi bağırsak hastalıkları ve mide-bağırsak cerrahisi olan kişilerde çinko yetersizliği görülebilir. Ayrıca uzun süre ishal durumunda ileri derece yanık ve yaralanmalarda ve ciddi enfeksiyonlarda vücudun çinkoya olan ihtiyacı artabilir. Ayrıca süt ve süt ürünlerinde çinko emilimini azaltan kalsiyum ve fosfor bulunur. Bu besinlerin aşırı tüketimi de çinko eksikliği yaratabilir. Vegan ve vejetaryen beslenme programını takip edenlerde de çinko yetersizliğine rastlanabilir. 
Depresyon hali, yara iyileşmelerinde gecikme, iştahsızlık, enfeksiyonlara sık yakalanma saç dökülmeleri, tat ve koku kaybı gibi durumlar çinko eksikliği belirtileri olabilir. Bu durumda doktorunuzla görüşerek çinko yetersizliğini belirlemek için tahliller yaptırabilir ve doktor önerisi ile çinko takviyeleri kullanmaya başlayabilirsiniz. Çinko takviyelerini aç karnına yemeklerden önce tüketmeli ve daha yüksek oranlarda emilmesine yardımcı olabilirsiniz. C vitamini ile birlikte çinko tüketerek C vitaminin emilimini de artırabilirsiniz. İki güçlü antioksidanın birlikte olması bağışıklık sistemine ortak bir destek sağlayabilir. Kalp hastalıkları ve felç gibi hastalıklara yakalanma riskini azaltmak çinko C vitaminin faydaları arasındadır. ^(2)(5)(6)

Çinko Hangi Yiyeceklerde ve İçeceklerde Bulunur?

Çinko hem hayvansal hem de bitkisel kaynaklı besinlerde bulunur. Ancak hayvansal kaynaklı besinlerdeki çinko vücut tarafından daha kolay emilir ve kullanılır. Bitkisel kaynaklı besinler çinkonun yanı sıra, yüksek oranda lif ve bileşen içerir. Bu durum çinkonun emilimini ve biyoyararlılığını azaltır. Yüksek oranda çinko içeren besinler şunlardır:

• Dana ve koyun eti,
• İstiridye, yengeç, karides, midye gibi kabuklu deniz ürünleri,
• Kurufasulye, nohut, barbunya, yeşil mercimek gibi kuru baklagiller,
• Susam, kenevir ve kabak gibi tohumlar,
• Ceviz, fındık, badem, Brezilya cevizi, kaju gibi kabuklu kuruyemişler,
• Süt ve yoğurt, peynir, kefir gibi süt ürünleri
• Yumurta
• Buğday, arpa, çavdar, yulaf, bulgur, kinoa gibi tam tahıllar
• Bitter çikolata. ⁽⁷⁾

Günlük Çinko İhtiyacı Ne Kadardır?

Günlük çinko ihtiyacı bireyin yaşına, cinsiyetine ve sağlık durumuna göre farklılık gösterir. 19 yaş üstü günlük çinko ihtiyacı aşağıdaki gibidir:

• 19 yaş üstü kadınların günlük çinko gereksinimi 8 miligram
• 19 yaş üstü erkeklerin günlük çinko gereksinimi 11 miligram
• Hamile kadınların günlük çinko gereksinimi 11 miligram
• Emziren kadınların günlük çinko gereksinimi 12 miligramdır.

Yetişkin bir birey günde 40 miligramın üzerinde ve uzun süre boyunca çinko tüketirse yan etkilere maruz kalabilir. Çinko içeren besinleri yüksek oranda tüketmek toksisiteye neden olmaz. Ancak çinko takviyelerinin fazla miktarda ve yanlış kullanımı yan etkilere yol açabilir. Çinko fazlalığı nedeniyle aşağıdaki semptomlarla karşılaşabilirsiniz:

• İştah azalması
• Mide bulantısı ve kusma
• Karın ağrısı ve kramp
• İshal
• Baş ağrısı.⁽²⁾⁽⁸⁾

Çinko Takviyesi Hakkında Öneriler

Çinko takviyesi kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışmalı, kullandığınız ilaçlarla etkileşime girip girmediği ve dozu hakkında bilgi almalısınız. Çinko takviyesinin faydaları için kişide çinko yetersizliği görülmesi önemlidir. Aksi halde aşırı tüketimine bağlı sağlık problemleri yaşanabilir. Tablet, pastil ve kapsül formunda satışa sunulan çinko takviyesi formları şunlardır:

• Çinko glukonat: Soğuk algınlığı ilaçlarında yaygın olarak kullanılan en yaygın çinko takviyesi formudur.
• Çinko asetat: soğuk algınlığı semptomlarını azaltmak ve iyileşmeyi hızlandırmak için kullanılır.
• Çinko sülfat: Çinko eksikliğinin önlenmesi için önerilen çinko sülfat aynı zamanda akne tedavisini de destekleyebilir.
• Çinko pikolinat:En iyi emilebilen çinko takviyesi olarak önerilir.
• Çinko orotat:en yaygın çinko takviyesi formlarından biridir.
• Çinko sitrat: Diğer çinko takviyesi formlarına oranla daha iyi bir tada sahip olan çinko sitratın emilebilirliği de iyidir.

Yetersiz beslenme nedeniyle düşük çinko seviyesine sahip çocuklarda çinko takviyeleri ishalin önlenmesine yardımcı olabilir. Ancak sağlıklı bir beslenme programını takip eden ishalli çocuklar için çinko takviye kullanımını önermek için yeterli kanıt yoktur. ⁽⁶⁾⁽⁹⁾

Düzenli Olarak Çinko Kullanmanın Yararları Nelerdir?

Düzenli olarak çinko kullanmak cilt sağlığının korunmasına ve akne tedavisine yardımcı olabilir. Özellikle antioksidan vitaminler ve probiyotiklerle birlikte çinko takviyesi almak, bağırsaklardaki dost bakterilerin aktivitelerini destekleyebilir. Bunlara ek olarak çinko takviyesinin faydaları şunlardır:

• Gebelik döneminde düzenli çinko kullanımı fetusun normal gelişimine katkı sağlayabilir.
• Depresyon tedavisi için kullanılan antidepresanlarla birlikte çinko takviyesi kullanmak depresyon tedavisinin etkinliğini artırabilir.
• Düzenli çinko takviyesi kullanımı bağışıklık sistemini güçlendirerek vücudun enfeksiyonlarla mücadelesini artırabilir.
• Mide rahatsızlıklarının tedavisinde çinko takviye kullanımı faydalı olabilir. ^(10)(11)(12)

Çinko hakkında daha detaylı bilgiye ulaşmak için çinko eksikliği belirtileri hakkındaki içeriğimizi de okuyabilirsiniz.

Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.