A Vitamini Eksikliği Nedir?
İnsan vücudu, ihtiyaç duyduğu A vitaminini kendi sentezleyemez. Bu nedenle besinlerle ya da takviyelerle dışarıdan mutlaka alması gerekir. Diyet ile yeterli miktarda A vitamini alınmadığında vitamin A eksikliği yaşanabilir. A vitamini eksikliği gelişmiş toplumlarda hafif seviyelerde yaşanır. Genellikle A vitamini açısından zengin gıdalara erişimin sınırlı olduğu, zorlu sosyo ekonomik koşullara sahip toplumlarda daha sık görülür. Besinlerde a vitamini iki formda bulunur. İlki retinol formu ve diğeri de beta karotendir. Retinol formundaki A vitamini genellikle et, balık, yumurta, organ etleri, süt ve süt ürünleri gibi hayvansal kaynaklı besinlerde yer alır. Beta karoten ise yeşil yapraklı sebzeler ile havuç, kavun, kayısı gibi sarı ve turuncu renkli sebze ve meyvelerde bulunur. Gıdalarla alınan beta karoten vücut tarafından A vitaminine çevrilir. A vitamini eksikliği riskini önlemek ve A vitamini faydaları için beslenme programınıza A vitamini içeren besinler ekleyerek öğünlerinizi zenginleştirebilirsiniz. (1)(2)
A Vitamini Eksikliği Neden Olur?
A vitamini eksikliğinin en önemli nedeni, besinlerle yeterli miktarda A vitamini tüketilmemesidir. Özellikle Afrika ve Güneydoğu Asya ülkelerinde A vitamini içeren sebze ve meyveler ile hayvansal besinlere ulaşmadaki zorluk eksikliğe yol açabilir. Prematüre bebekler, hamile ya da emziren kadınlar A vitamini eksikliği riski taşıyabilir. Eksikliğin bir diğer nedeni ise A vitamini emiliminde bozukluğa neden olan aşağıdaki gibi sindirim sistemi hastalıklarıdır:
- Kronik ishal
- Kistik fibrozis
- Çölyak hastalığı
- Mide küçültme ameliyatları
- Siroz
- Safra kanalı tıkanıklığı
- Pankreas yetmezliği(1)(2)
A Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
A vitamini üreme fonksiyonlarının düzenlenmesinden sağlıklı endotel hücrelerin(vücut iç yüzeyini kaplayan hücreler) korunmasına, beyaz kan hücrelerinin sentezinden kemiğin yeniden şekillenmesine kadar pek çok hayati vücut fonksiyonunda görev alır. Eksikliği, genel vücut sağlığının normal fonksiyonlarında sorunlara yol açabilir. A vitamini eksikliği belirtileri şunlardır:
Cilt Kuruluğu
A vitamini, yeni cilt hücrelerinin sentezi ve hasar gören hücrelerin onarımında önemli rollere sahiptir. İltihaplanma gibi problemlerin çözümünde de cilt hücrelerine destek olur. A vitamini eksikliği; kuru, kaşıntılı ve hassas cilt ile karakterize egzama hastalığı için risk oluşturur.
Gözlerde Kuruluk
A vitamini eksikliği belirtileri dendiğinde ilk akla gelen göz ile ilgili problemlerdir. Yetersiz A vitamini alımı nedeniyle gözyaşı üretiminde azalma gözlenir ve korneada kuruluğa yol açabilir.
Kısırlık
A vitamini hem kadın hem de erkek üreme fonksiyonlarının düzenlenmesinde önemli rol oynar. A vitamini eksikliği hamile kalmada problemlere neden olabilir. Ayrıca tekrarlayan düşüklere veya doğum kusurlarına yol açabilir.
Gelişim Geriliği
Yeterli a vitamini almakta sorun yaşayan çocuklarda boy kısalığı gibi gelişme geriliği gözlenebilir.
Enfeksiyonlara Yakalanma Riskinde Artış
A vitamini antioksidan özellikleri güçlü bir vitamindir. Bağışıklık sisteminin normal fonksiyonlarını yerine getirmesine yardımcı olur. A vitamini eksikliği özellikle boğaz ve göğüs enfeksiyonlarına yakalanma riskini artırabilir.
Yara İyileşmesinde Gecikme
A vitamini cilt dokusunun önemli bir bileşeni olan kolajen sentezinde görev alır. Düşük A vitamini seviyeleri, yaralanma veya ameliyat sonrası yara iyileşmesinde gecikmeye neden olabilir.(2)
Günlük Vitamin A İhtiyacı Ne Kadardır?
A vitamini, yağda eriyen bir vitamin olması nedeniyle karaciğer ve yağ dokularında depolanabilir. Ancak vücut tarafından sentezlenemediği ve depoların yenilenmesi gerektiği için besinlerle günlük olarak alınması gerekir. Günlük A vitamini ihtiyacı cinsiyetlere göre farklılık gösterir. 19 yaş ve üstü yetişkin bir kadının günlük A vitamini ihtiyacı 700 mcg, 19 yaş ve üstü yetişkin bir erkeğin günlük A vitamini ihtiyacı ise 900 mcg’dir. A vitamini depolanabileceği için önerilen miktarın üzerindeki aşırı alımlar toksisiteye neden olabilir. Günlük 3000 mcg’nin üzerinde uzun süreli A vitamini alımı aşağıdaki yan etkilere sebep olabilir:
- Bulanık görme
- Kemik ağrıları
- Bulanık görüş gibi görüş değişiklikleri
- Mide bulantısı ve kusma
- Cilt kuruluğu
- Güneş ışığı gibi parlak ışığa karşı duyarlılık(4)
A Vitamini Eksikliğinin Giderilmemesi Durumunda Ne Olur?
Vücudun ihtiyaç duyduğu A vitamini karşılanmadığında öncelikle A vitamini eksikliği belirtileri gözlenir. Peki, uzun süreli A Vitamini eksikliğinde ne olur? A vitamini eksikliği tedavi edilmediğinde aşağıdaki sağlık problemleri yaşanabilir:
- Karanlıkta iyi görmeyi engelleyen gece körlüğü oluşabilir. A vitamini eksikliğinde retinada problemler yaşanır ve düşük ışıkta görme zorlaşabilir.
- A vitamini eksikliği şiddetlendiğinde, gözün beyaz kısımları ve korneada kuruma gözlenir. Gözyaşı üretimi durur ve kseroftalmi denilen bir hastalık yaşanabilir. Ayrıca gözün beyaz kısmında bitot lekesi adı verilen köpüklü lekeler meydana gelebilir.
- Göz kuruluğuna bağlı olarak korneada açık yaralar oluşur. Hatta körlüğe yol açabilecek kadar kurumaya neden olan keratomalazi denilen hastalık meydana gelir.
- Ebeveynler çocuk sahibi olmakta zorlanabilir, kısırlık sorunuyla karşı karşıya kalabilir.
- Cilt kurur ve cilt dokusu sağlığını kaybederek egzama, akne gibi cilt problemlerine rastlanır.
A vitamini eksikliğinin tedavisi için doktor tarafından A vitamini içeren takviyeler verilebilir. Peki, A vitamini ne kadar süre kullanılmalı? A vitamini takviyelerinin ne kadar süre ve hangi dozda kullanılması gerektiği A vitamini yetersizliği belirtileri ve doktorun yapacağı tahliller sonrasında yine doktor tarafından belirlenir. Yüksek dozda A vitamini kullanmanın toksik etkiye neden olduğunu unutmamalı ve takviye kullanmaya başlamadan önce mutlaka doktorunuza danışmalısınız. Genellikle görme ve cilt sorunları düzelene kadar takviyelerin kullanılması önerilir. Takviyeler gece körlüğü ve göz kuruluğunu tedavi etmekte başarılı olabilir ancak korneada açık yaradan kaynaklı görme kaybının tedavisinde yetersiz kalabilir. A vitamini yetersizliğini önlemek için beslenme programınıza A vitamini içeren besinler eklemelisiniz. Ayrıca A vitamini emilimini etkileyen mide bağırsak problemlerinin çözümü için doktorunuzdan yardım isteyebilirsiniz.(5)
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
