Stres Neden Olur? Stresin Zararları Nelerdir?

Stres Nedir?

Vücutta fiziksel, duygusal veya psikolojik gerginliğe neden olabilen her türlü değişiklik, stres olarak tanımlanabilir. Diğer bir deyişle baskı veya tehdit altında hissettiğiniz herhangi bir durumda vücudunuzun verdiği tepki, stres anlamına gelir. Her insanın başına gelebilen doğal bir insan tepkisi olan stres, temelde vücudun yeni durumlara uyum sağlamasına yardımcı olur. Hafif düzeyde stres günlük yaşamda yeterince uyanık ve motive olmanızı, tehlikeden kaçınmanızı ve sorunları daha rahat çözüme kavuşturmanızı sağlayabilir. Ancak aşırı stres zararları, bu gibi yararların önüne geçerek vücutta fizyolojik dengenin bozulmasına neden olabilir ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir.^2,3,4

Stresin Belirtileri Nelerdir?

Stres durumunda vücutta fiziksel, duygusal ve davranışsal yönde çeşitli belirtiler ortaya çıkar. Stres zararları açısından risk altında olduğunuzu gösterebilecek bu belirtiler konusunda dikkatli olmanızda fayda vardır. Stresin fiziksel etkileri olarak da tanımlanabilecek bazı stres belirtileri arasında şunlara yer verilebilir:^2,4

• Göğüste çarpıntı ve ağrı,
• Tansiyon yüksekliği,
• Mide bulantısı,
• Baş ağrısı, baş dönmesi ve titreme,
• Genel vücut ağrıları,
• Yorgunluk ve uyku problemleri,
• Kaslarda gerginlik ve diş gıcırdatma, çeneyi sıkma gibi davranışlar,
• Mide ve sindirim sistemine ilişkin sorunlar,
• İshal,
• Cinsel aktivitede bozukluklar,
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması ve sık sık hastalanma.

Yukarıdaki fiziksel belirtilerin haricinde strese bağlı olarak kaygı, sinirlilik, depresyon, üzüntü gibi duygusal belirtiler ile alkol veya sigara gibi zararlı ürünlere yönelme, aşırı yemek yeme veya alışveriş yapma gibi davranışsal belirtiler de görülebilir.⁴

Stres Neden Olur?

Strese sebep olabilen pek çok farklı durumdan söz etmek mümkündür. Yas, ayrılık ve boşanma, bir yakını kaybetme, işle ilgili problemler, sosyal yaşantıya veya aile hayatına ilişkin sorunlar, maddi problemler gibi pek çok durum stres sorununu beraberinde getirebilir. Bununla birlikte bazı durumlarda daha büyük bir eve taşınmak, işle ilgili yeni bir terfi almak veya tatil amaçlı bir seyahate hazırlanıyor olmak gibi olumlu gözüken durumlar dahi strese neden olabilir. Özetle stres nedenleri oldukça değişken olabilir. Kısa süreli stres vücut açısından herhangi bir olumsuzluğa yol açmaz, hatta faydalı olabilir. Ancak kişide strese eğilimin fazla olması, stresin sürekli devam ederek kronik stres haline dönüşmüş olması bir sağlık sorunu olarak değerlendirilir. Fazla stres zararları oldukça ciddi olabilen bir durum olduğundan mutlaka müdahale gerektirir.⁵

Stresin Zararları Nelerdir?

Stresin insan sağlığı üzerindeki etkileri bilinenden çok daha fazladır. Özellikle kronikleşmiş stresin fizyolojik etkileri oldukça fazladır. Bu durum çeşitli hastalıklara yakalanma olasılığını yükselterek sağlığınızın bozulmasına yol açabilir. Stres yapmanın zararları arasında ise şunlara yer verilebilir:

Kalp Hastalıklarına Yakalanma Olasılığını Artırabilir

Vücut strese bir yanıt olarak çeşitli hormonların üretimini artırır ve bunları dolaşıma vererek stresi yönetmeye çalışır. Bu hormonların yol açtığı başlıca etki kan basıncının (tansiyonun) yükselmesidir. Kronik stres durumunda sürekli yüksek seyreden tansiyon, kalp ve damar hastalıklarına yakalanma riskini artırabilir.^3,8

Diyabet ve Obezite Riskini Yükseltebilir

Kronik stres durumunda vücut herhangi bir tehlike olmasa dahi uyanık kalmaya devam eder. Bu durumun bir sonucu olarak kan şekeri yüksekliği (hiperglisemi) sorunu ortaya çıkar. Kan şekeri regülasyonundaki bu bozukluk, diyabete yakalanma olasılığını artırabilirken mevcut şeker hastalarında ise hastalığın yönetimini zorlaştırabilir. Aynı zamanda stresin metabolik etkilerine ek olarak aşırı yeme gibi davranışların artırması ile obezite riskinin de arttığı söylenebilir.⁷

Zihinsel Fonksiyonları ve Ruh Sağlığını Olumsuz Etkileyebilir

Kronik stres sorunu olan bireylerde anksiyete ve depresyon gibi sorunların görülme olasılığı artabilir. Bununla birlikte travmatik bir stres dönemi yaşayan kişilerde travma sonrası stres bozukluğu adı verilen durum da stresin psikolojik etkileri arasında yer alabilir. Stresin beyne zararları arasında ise duygusal yönetimin zorlaşması, unutkanlık ve konsantrasyon güçlüğü gibi sorunların artmasına yer verilebilir.^3,8

Saç ve Cilt Sağlığının Bozulmasına Neden Olabilir

Stres hormonları ciltte kolajen ve elastinin parçalanmasına neden olarak yaşlanma sürecini hızlandırabilir, ince çizgilere ve kırışıklıklara yatkınlığı artırabilir. Bunun yanında saçların uzamasını yavaşlatabilir, saçların incelmesine ve dökülmesine neden olabilir.⁹

Sindirim Sisteminin Çalışma Düzenini Bozabilir

Stresin mideye etkisi, stresin bağırsaklara etkisi gibi konular halk arasında yaygın olarak bilinir ve sıklıkla araştırılır. Sindirim sistemini kısa sürede etkileyebilen stres mide yanması, hazımsızlık, mide bulantısı ve kusma, ishal veya kabızlık ile bunlara bağlı alt karın bölgesi ağrılarına neden olabilir.¹⁰

Stres Bağışıklık Sistemini Nasıl Etkiler?

Kronikleşmiş stresin bağışıklık sistemi üzerindeki etkileri, vücutta stres kaynaklı oluşabilecek en büyük zararlardan bir diğeridir. Yapılan çalışmalar stresin, bakteriler ve virüsler gibi hastalık etkenleriyle savaşmak için vücut tarafından üretilen lenfositlerin sayısını azalttığını göstermiştir. Dolayısıyla stres, bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve sık geçirilen enfeksiyonlara neden olabilir. Bununla birlikte kronik stres durumunda normalden çok daha fazla düzeyde kortizol hormonu üretilir. Stres hormonu olarak da bilinen bu hormon, uzun süre yüksek düzeyde seyrettiğinde vücuttaki antiinflamatuar tepkiyi azaltarak sürekli enfeksiyon geçirmenize neden olabilir.¹

Normal şartlarda akut stres olarak da tanımlanabilen doğal stres, mikroplarla savaşa yardımcı olabilecek bir inflamatuar yanıt üretilmesine katkıda bulunabilir. Ancak stres kronikleştiğinde vücutta sürekli devam eden bu yaygın inflamasyon, arteriyel duvarlarda plak birikmesi de dahil olmak üzere birçok kronik hastalığa zemin hazırlayabilir. Stresin uyku sorunlarına yol açması, uyku düzeninin bozulmasının da bağışıklık sistemini olumsuz etkilediği gibi pek çok gerçek stres ve bağışıklık sistemi ilişkisini gözler önüne serebilir. Bu ve bu gibi olumsuz etkilerden korunmak adına stresten mümkün olduğunca uzak durulmalı, stres yönetimi yöntemleri hakkında bilgi edinilmelidir.¹

Siz de stresten mümkün olduğunca uzak kalmaya çalışarak hem sağlığınızı hem de bağışıklık sisteminizin gücünü koruyabilirsiniz. Bununla birlikte “Bağışıklık sistemi neden zayıflar?”, “Bağışıklık sistemi çökerse ne olur?” ve “Bağışıklık sistemi nasıl güçlendirilir?” konu başlıklı diğer içeriklerimize de göz atarak konu özelinde daha detaylı bilgilere sahip olabilirsiniz.

Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.